Het strafrecht is het meest aansprekende, althans meest uitgelichte rechtsgebied in de media. De advocaat wordt in de media dan ook op verschillende manieren geportretteerd. In misdaadfilms bijvoorbeeld,worden advocaten soms geportretteerd als consiglieres; raadgevers van de misdaadorganisatie. In ieder geval pleiten strafrechtadvocaten er in de meeste gevallen voor dat hun cliënten niet worden veroordeeld voor een strafbaar feit waarvan wordt verondersteld dat de cliënt c.q. verdachte die heeft begaan. Maar wat gebeurt er als de verdachte een criminele spijtoptant is en kiest voor de positie van kroongetuige? Hoe stelt de advocaat zich dan op? In misdaadfilms is deze rol naar mijn weten nooit belicht, echter, hoe er over kroongetuigen wordt gedacht wel. In één van mijn favoriete films zegt John Gotti, nadat hij tot levenslang is veroordeeld doordat één van zijn criminele partners tegen hem heeft getuigd, in een melancholische sfeer:

“What’s life about… if you don’t go through it as a man’s man?”. He’d say “Suck it up, take the fall do the time. Thats made you who you are. That makes you what you are. How long we`ve been around this thing of ours? This Cosa Nostra? 120 years… i mean whats it about? Its about the rules, perimeters. You take the beating for the friend, you don’t run, you don’t lay down, you don’t betray who you are… what you are…..He never rolled, do you know that? HE NEVER ROLLED! My brother Gene, Joey DiMig,they dont roll they’re doing a thousand years now, they don`t roll, they don`t rat. Why? Thats the rule. You don’t break, you don’t rat. Basic rules.”

Waar er binnen de criminele organisatie een “basic rule” is over getuigen als kroongetuige, is er binnen de (strafrecht)advocatuur geen eenduidigheid over hoe hiermee om gegaan wordt. Een aantal advocaten gaat er op prat dat zij geen “verraders” bijstaan en dat wordt als het ware met koeienletters op de deur aan potentiële cliënten duidelijk gemaakt. De ander doet het wat subtieler met de mededeling dat zij het te druk hebben. Maar wat voor de één geldt is voor de ander weer klinkklare onzin en uiteraard zullen er advocaten zijn die het juist de essentie van het vak vinden om een ieder rechtsbijstand te verlenen die dat nodig heeft.

Het standpunt van de advocaten die zonder meer rechtsbijstand verlenen, afgezien van uitzonderlijke gevallen zoals familiare betrekking en dergelijke, is eenvoudig. De advocaten die de kroongetuigen niet bijstaan weiden echter niet uit over de reden van het niet bijstaan van de kroongetuigen anders dan dat het tegen hun prinicipe is. Wat dat principe dan inhoudt is mij tot op heden niet duidelijk geworden. Een aspect dat door de advocaten zelf onbelicht blijft maar in de lucht blijft hangen is dat bij hen de vrees ontstaat dat zij door het bijstaan van een kroongetuige “grote” klanten zouden verliezen.

Als kanttekening moet het mij overigens van het hart dat justitie mijn inziens het ‘spel’ niet eerlijk speelt en geen deals moet sluiten met ‘verraders’ van het criminele circuit daar dit de waarheidsvinding niet bevordert. Het in het vooruitzicht stellen van een beloning, hetzij in de vorm van vergoedingen danwel strafvermindering, werkt leugenachtige verklaringen in de hand. Er kan zelfs zo ver worden geredeneerd dat criminelen, met een kroongetuigen-deal in het vooruitzicht bestaande uit strafvermindering, zonder meer strafbare handelingen verrichten. Een “huurmoordenaar” kan bijvoorbeeld op oorlogspad gaan en achter elkaar moorden en denken: als ik gearresteerd wordt zal ik gaan verklaren over de opdrachtgevers hetgeen mijn tijd in de gevangenis reduceert. Zoals u bemerkt is er veel te zeggen over de kroongetuige vanuit verschillende perspectieven, maar aan de orde is het al dan niet bijstaan ervan.

Persoonlijk ben ik geneigd om geen kroongetuigen bij te staan. De reden daarvan is heel simpel: het is tegen mijn principes. U begrijpt dat ik me er makkelijk van af wil maken, echter dien ik eerlijkheidshalve te zeggen dat ik niet verder dan dat kom. Ik heb helemaal niets met verraders. Ten tijde van het verrichten van de handelingen heb je tezamen met je partner(s) een beslissing genomen en elkaar loyaliteit beloofd om vervolgens wanneer het misloopt jouw partner(s) te benadelen zodat jij daar voordeel uit haalt. Ik kan me hier geen voorstelling van maken. Ik vraag me wel af of je als advocaat zonder meer kan stellen geen rechtsbijstand te verlenen aan kroongetuigen en met name hoe dat zich verhoudt met het gegeven dat elke persoon recht heeft op rechtsbijstand.  Ik ben van mening, en misschien is dat een simpele beredenering, dat als één advocaat geen rechtsbijstand verleent dat niet direct inhoudt dat een persoon zijn recht op rechtsbijstand wordt geweigerd; er zijn immersnog andere advocaten. De kroongetuige zal aldus altijd in de gelegenheid worden gesteld om van, laten we hopen, deugdelijk rechtsbijstand te worden voorzien.

Zoals u kunt lezen is er veel te zeggen over de kroongetuige vanuit verschillende perspectieven, maar het komt in onderhavige tekst neer op het volgende.

Ik sta geen kroongetuigen bij, patroon wat zegt u?

NB: Binnen het Surinaams recht kent met het fenomeen kroongetuige niet, althans wordt die niet als zodanig benoemd. In de praktijk komt het wel degelijk voor dat ‘veraders’ in ruil voor hun verklaring strafvermindering krijgen. De term kroongetuige is in deze gehanteerd, omdat de inhoud van het begrip bekend is en binnen bepaalde kringen ook zo wordt gebruikt.